کشیدن یا نکشیدن دندان در طی درمان ارتودنسی؟

یکی از نگرانی های اصلی بیماران در طی مشاوره ارتودنسی نیاز به کشیدن دندان است. بخش قابل توجهی از بیماران در برابر کشیدن دندان مقاومت کرده و ترجیح می دهند که درمان آنها بدون کشیدن دندان انجام شود.کشیدن یا نکشیدن دندان بر اساس یکسری معیارهای دندانی و فکی صورت می پذیرد که با تجمیع این فاکتورها ارتودنتیست ممکن است به این نتیجه برسد که نیاز به کشیدن در یک بیمار الزامی است.توجه فرمایید تقریبا همه بیماران شرایط متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند و طرح درمان ارتودنسی هر فرد بطور اختصاصی برای وی طرح ریزی می شود.پس اینکه بطور مثال دخترخاله من بدون کشیدن دندان درمان شده و یا فلان دوست من هم دندان نکشیده اصلا ملاک معقولی برای کشیدن یا نکشیدن دندان در ارتودنسی نیست.

بگذارید قضیه را بطور علمی و به زبان ساده با هم بررسی نماییم.اگر سایز فکین و دندانها که بطور قابل توجهی توسط ژنتیک فرد تعیین می شوند با یکدیگر همخوانی نداشته باشند چه اتفاقی می افتد؟

اگر سایز دندانها کوچکتر و سایز فک بزرگتر باشد (که بندرت این اتفاق می افتد) بین دندانها فاصله ایجاد می شود.این فضای اضافه بسته به شرایط بیمار ممکن است توسط درمان ارتودنسی یا درمان ترمیمی زیبایی بسته شود.ولی حالت دیگر که سایز دندانها نسبت به فک درشت تر است و یا سایز فک نسبت به دندانها کوچکتر است شاهد شلوغی دندانی و یا بیرون زده شدن قابل توجه دندانها هستیم.در واقع شلوغی دندانی و بیرون زدگی دندانی هر دو به معنای کمبود فضا و اختلاف سایز فک و دندان هستند.برای جبران این کمبود فضا چند راه وجود دارد:

۱- با گسترش عرضی قوسهای دندانی در طرفین و کمی در قدام فضای کافی برای گنجاندن دندانها در فکین فراهم شود که معمولا مقدار کمبود فضای قابل جبران در این حالت کمتر از ۴-۵ میلیمتر است، خصوصا اگر قبل از انجام درمان ارتودنسی دندانها بیرون زده باشند این کار محدودیت داشته و به دلیل خراب شدن زیبایی نیمرخ و بیرون زده شدن دندانها و لبها اصلا توصیه نمی گردد.

۲- اگر شلوغی دندانی بطور عمده در ناحیه قدامی باشد (که اغلب در قدام فک پایین است)، ممکن است بتوان با نیم میلیمتر سمباده زدن از هر پهلوی ۶ دندان قدامی پایین فضایی در حد ۲-۳ میلیمتر برای ردیف شدن دندانهای قدامی فراهم نمود.بدیهی است که این مقدار فقط جبران شلوغی های خفیف را می کند و برای جبران شلوغی ها و کمبود فضاهای شدید اصلا کافی نیست، خصوصا اگر دندانهای شلوغ بیرون زده هم باشند که این بدین معناست که کمبود فضای واقعی خیلی بیشتر از حد خفیف است و با سمباده زدن بین دندانی مشکل حل نمی شود.این سمباده زدن بین دندانی اصطلاحا استریپینگ stripping نامیده می شود وثابت شده است که  در حد نیم میلیمتر سمباده زدن از  طرفین دندانهای قدامی به نیت اجتناب از کشیدن دندان آسیب چندانی برای دندانها در دراز مدت ندارد.

۳- حالت سوم شلوغی شدید دندانها در یک یا دو فک است که مقدار کمبود فضا فراتر از دو حالت قبلی است و در شلوغی های شدید ناچار به کشیدن دندان از یک یا دو فک هستیم.

برخی بیماران در جلسه مشاوره بدون توجه به وضعیت کمبود فضا و شلوغی شدید دندانی و بیرون زدگی جدی دندانهای قدامی شان، اصرار بر نکشیدن دندان دارند.در این شرایط اگر بدون توجه به ناهماهنگی سایز دندانها و فکین اصرار بر انجام درمان ارتودنسی بدون کشیدن داشته باشیم،  چه عواقبی ممکن است در انتظارمان باشد؟

– بیرون زده شدن دندانهای قدامی دو فک و شیب دار شدن آنها به سمت جلو که در لبخند زشت و غیر قابل پذیرش خواهد بود.

– بیرون زده شدن قابل توجه لبها ( چون لبها بر روی دندانها تکیه می کنند)که در نمای نیمرخ کاملا ملموس و موجب به هم خوردن هارمونی و زیبایی نیمرخ می گردد.

– بیرون زده شدن دندانها موجب افزایش فشار بر لثه ها و بافتهای نگهدارنده اطراف دندانها شده و در میان مدت و طولانی مدت موجب عوارض  لثه ای مثل تحلیل لثه ها و بیرون زدن ریشه دندانها از زیر لثه و استخوان  و حساس شدن دندانها می گردد.

– دندانهای بیرون زده وارد محدوده لبها و گونه شده و بخاطر اعمال فشار و نیرو از جانب لبها و گونه به سمت داخل احتمال برگشت نتایج درمانی افزایش یافته و ثبات درمان دچار مخاطره می گردد.

می خواهم با مثالی ساده شرایط را برایتان تشریح کنم.تصور کنید یک آسانسور با ظرفیت ۴ نفر داریم که ۶ نفر با هم قصد استفاده از آن را دارند.اصرار بر استفاده ۶ نفر بطور همزمان از یک آسانسور ۴ نفره ممکن است  چه مخاطراتی در بر داشته باشد؟

اگر آسانسور هوشمند باشد که علامت اخطار روشن و اصلا حرکت نخواهد کرد! ولی اگر هوشمند نباشد بخاطر اضافه بار ممکن است کابل پاره و خدای ناکرده همه سرنشینان دچار حادثه شوند.در سیستم دندانی وقتی تناسبی بین سایز دندانها و فکین نیست و سایز دندانها بزرگتر از سایز فکین است،( شبیه اضافه بار آسانسور!) بایستی چند تا از دندانها را از فکین پیاده نمود تا بقیه دندانها به سلامت به مقصد نهایی درمان که زیبایی، عملکرد و ثبات درمان است برسند! اگر بخواهیم همه دندانها ( همه سرنشینان آسانسور!) را با هم حفظ کنیم ممکن است همه دندانها ( همه سرنشینان آسانسور!) در معرض خطرات جدی قرار گیرند.

گذشته از همه این داستانها ، فضای دندانهای کشیده شده، بطور کامل بسته شده و هیچ فضا و ناپیوستگی در قوس باقی نخواهد ماند و اگر فردی دندانپزشک نباشد و تصویر دندانهای بیمار را بعد از درمان ببیند، بعید است متوجه کم شدن تعداد دندانها شود!!! در مورد عملکرد جوشی فک، گر چه چند دندان ممکن است طی درمان کشیده شود، ولی به دلیل مرتب شدن دندانها و جفت شدن بهتر آنها با یکدیگر، علیرغم کم شدن تعداد دندانها، اغلب قدرت جوشی و مضغی افزایش می یابد.

در مورد فرآیند کشیدن دندانها، شایعترین دندانی که کشیده می شود دندان آسیای کوچک ( دندان شماره ۴ یا ۵ است که تصویر دندان و ریشه آن در عکس زیر مشاهده می شود ) است  و همانطور که می بینید  این دندانها تک ریشه و یا نهایتا دو ریشه بوده و ریشه آنها اغلب مخروطی و خارج کردن این دندانها اغلب کار بسیار ساده ای است و اصلا قابل مقایسه با کشیدن دندانها آسیای بزرگ  که ریشه های متعددی دارند نیست.

در طی فرآیند خارج نمودن دندان، آن ناحیه کاملا بی حس شده و بیمار ناراحتی خاصی حین انجام نخواهد داشت.البته خارج کردن دندان توسط همکاران محترم دندانپزشک انجام خواهد شد.معمولا چند ساعت بعد از کشیدن دندان بیمار می تواند به راحتی غذا نیز بخورد که بهتر است یکی دو روز اول بعد از خارج کردن دندان، غذاهای با قوام نرم تر و نسبتا سرد استفاده شود.در افرادنرمال ما انتظار خونریزی بعد از کشیدن دندان را نداریم.