ناهنجاری های دندانی-فکی به علل گوناگونی رخ می دهند.بخش قابل توجهی از این ناهنجاری ها قابل پیشگیری و درمان هستند.مهمترین دلایل ایجاد این مشکلات شامل موارد ذیل می باشد.
عوامل ارثی ایجاد کننده ناهنجاری:
بسیاری از مشکلات ارتودنسی زمینه ارثی دارند.به عنوان مثال بزرگی فک پایین اغلب از والدین به ارث می رسد و اگر در فردی ناهنجاری استخوانی بزرگی فک پایین رویت گردید با پرسش از بیمار و یا والدین وی، احتمالا یکی از والدین و یا خواهر و برادر بیمار و یا بستگان درجه دو شامل عمو، عمه، خاله و دایی…..این ناهنجاری را دارند.بطور کلی سایز فکین بطور قابل توجهی تحت تاثیر عوامل وراثتی می باشند.
شلوغی دندانی ( کمبود فضا) و یا فاصله بین دندانها:
اغلب اعتقاد بر این است که فرزند سایز دندانها را از یک والد و سایز فک را از والد دیگر به ارث می برد.اگر بین سایز فک و دندان فرد تناسب وجود نداشته باشد، احتمالا ناهنجاری ارتودنسی رخ خواهد داد.اگر سایز دندانها بزرگ باشد فرد دچار کمبود فضا و شلوغی دندانی می گردد و اگر سایز فک بزرگتر از سایز دندانها باشد احتمالا وجود فاصله های بین دندانی متعدد مورد انتظار است پس در این مورد هم عوامل ارثی بسیار موثر است.
گاه از دست رفتن زودتر از موعد دندانهای شیری موجب حرکت دندانهای مجاور به سمت فضای دندان دائمی نروییده و کاهش فضای قوس دندانی برای رویش آینده دندان گردیده و در نتیجه شلوغی دندانی اتفاق می افتد.پس علت این نوع ناهنجاری دندانی ( شلوغی دندانی) عوامل ارثی نیست و اصطلاحا علل محیطی یا اکتسابی باعث ناهنجاری می شود.علت زودتر از دست رفتن دندان شیری، پوسیدگی و آّبسه آن و گاه رویش خارج از محدوده سایر دندانهای مجاور است.لازم به ذکر است در صورت از دست رفتن زودتر از موعد دندانهای شیری چنانچه تا رویش دندان دائمی زیرین آن، بیش از ۶ ماه زمان باقی مانده است، بایستی از فضانگه دار جهت حفظ فضای موجود استفاده نمود.
عوامل محیطی ایجاد کننده ناهنجاری:
گاه مادر در دوران بارداری در معرض عوامل خارجی مانند داروها و عوامل شیمیایی، اشعه X ، سیگار، الکل و …..قرار گرفته و هر کدام از این عوامل می توانند در قسمتی از تکامل دندانها و استخوانهای فک، در جنین در حال تکامل اختلال و ناهنجاری ایجاد کنند. ایجاد شکاف کام و آلوئول و لب بخشی از آن به علل ژنتیکی و بخشی به دلیل مواجهه مادر در دوران بارداری با این عوامل خطرزای شیمیایی یا دارویی است. میکروگناسی فک پایین ( کوچکی شدید فک پایین) به دلیل مواجهه مادر باردار به اشعه X با دوزنسبتا بالا محتمل است.
نقش عادات در ایجاد ناهنجاری های ارتودنسی:
مکیدن انگشت، زبان و ناخن و لب می تواند باعث ناهنجاری دندانی فکی شود.تقریبا تمامی نوزادان انگشت خود را می مکند. مشکل زمانی ایجاد می شود که این عادت در سنین بالاتر نیز ادامه یابد. اگر کودک شما بیش از ۵ سال سن دارد و هنوز با اشتیاق و به صورت طولانی مدت انگشت می مکد، وی را تشویق به ترک آن کنید. متخصص ارتودنسی می تواند در ترک این عادات به شما کمک نماید.
نقش ضربه و صدمات در شکل گیری ناهنجاریهای ارتودنسی:
ضربههایی که به فک و صورت و یا مفصل استخوان گیجگاهی-فکی کودک وارد میشود (هنگامی که کودک موقع بازی و دویدن با چانه به زمین میخورد، یا از پله می افتد و زیر چانه کودک پاره میشود) بسیار بااهمیت است. این ضربهها میتواند باعث شکستگیهای کوچکی در مفصل گیجگاهی فکی شود که اغلب دیده نمیشود. هرچند درمان خاصی هم ندارد ولی ممکن است باعث اختلال رشدی در مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) شود و بهتدریج و با رشد کودک صورت وی دچار ناقرنگی و فک دچار انحراف قابل توجه شود که اگر در سن مناسب به درمان این اختلالات پرداخته نشود اغلب بعد از اتمام رشد بجز جراحی فک راه خاص دیگری برای درمان وجود نخواهد داشت.
مشکلات سیستم تنفسی و اثرات آن بر ایجاد ناهنجاری ارتودنسی در کودکان در حال رشد:
تنفس دهانی ممکن است به علت انسداد نسبی یا کامل مسیر تنفس از بینی یا به دلایلی از جمله سینوزیت ، آلرژی یا بزرگ بودن لوزه ها ، پولیپ بینی و غیره صورت گیرد . در این صورت ضروری است که علاوه بر متخصص ارتودنسی، بیمار توسط متخصص گوش و حلق و بینی نیز معاینه شود تا تنفس دهانی بیمار اصلاح شود . در تمام این موارد میتوان با درمان به موقع از برخی مشکلات حاد و جراحیهای فک جلوگیری کرد.